یقطین بن موسی بغدادییقطین بن موسی، محدث و از کارگزاران خلافت عباسیان بود. ۱ - پیشینهابوالحسن یقطین بن موسی بغدادی (د ۱۸۶ق/۸۰۲م)، محدّث و از کارگزاران خلافت عبّاسیان. او در کوفه زاده شد و در همان‌جا زیست. به دلیل مخالفت با امویان و هواخواهی از عباسیان از سوی مروان حمار (د ۱۳۲ق/۷۴۹م) تعقیب شد. و از این‌رو همراه خانواده‌اش به مدینه گریخت. پس از سقوط امویان و قدرت یافتن عباسیان به بغداد آمد. هنگامی که مروان، ابراهیم امام (د ۱۳۱ق/۷۴۸م) را دستگیر و زندانی کرد، پیروان او اندیشیدند که پس از کشته شدن وی از چه کسی فرمان برند. یقطین به عنوان بازرگان از خلیفه خواست اجازه دهد وی با ابراهیم، که به او بدهکار است، دیدار کند و طلب خود را بخواهد. خلیفه پذیرفت. او هنگام دیدار با ابراهیم با رمز گفت: ای دشمن خدا، پس از تو اموالم را از چه کسی بخواهم؟ گفت: از ابن حارثیّه (این، اشاره به سفّاح برادرش بود). یقطین پیام را دریافت. از این‌رو پس از کشته شدن ابراهیم امام، پیروان او با ابوالعباس سفّاح بیعت کردند. این ماجرا نقش مهم او را در قدرت یافتن عباسیان می‌نمایاند. ۲ - درایت سیاسییقطین که هوشمند بود و از درایت سیاسی و قدرت جنگاوری کافی بهره داشت، نزد دو تن از نخستین خلفای عباسی (ابوالعبّاس سفّاح: ۱۰۴-۱۳۶ق/۷۲۲-۷۵۳م و ابوجعفر منصور: ۹۵-۱۵۸ق/۷۱۳-۷۴۴م) پایگاهی بلند یافت. در ۱۶۷ق/۷۸۳م که خلیفه مهدی عبّاسی (۱۲۷-۱۶۹ق/۷۴۴-۷۸۵م) فرمان داد مسجد الحرام در مکه و مسجد النّبی در مدینه بازسازی شود و گسترش یابد، یقطین از سوی خلیفه مأمور اجرای این فرمان گردید. [۲]
ابن تغری بردی، یوسف، النّجوم الزّاهرة، ج۲، ص۶۸، مصر، ۱۳۸۳ق.
[۳]
ابن جبیر، محمد بن احمد، رحله، ج۱، ص۶۸، بیروت، ۱۳۸۴ق.
ابن‌اثیر این رویداد را در ۱۶۴ق/۷۸۱م می‌داند. ۳ - مذهب ویبا این‌که برخی دربارۀ شیعی بودن او تردید کرده‌اند، شیعه بودن او قطعی می‌نماید. [۵]
مامقانی، حسن بن عبداللـه، تنقیح المقال، ج۳، ص۳۳۳، نجف، ۱۳۵۰ق.
به گزارش بیش‌تر محدّثان و مورخان شیعی، او در پنهان با امام جعفر صادق (علیه‌السلام) (۸۰ یا ۸۳-۱۴۸ق/۶۹۹ یا ۷۰۲-۷۶۵م) پیوند ارادات داشت و حقوق اموال را به آن حضرت می‌پرداخت. سرانجام نزد منصور و مهدی از او سعایت شد، اما آسیبی به او نرسید. [۷]
ابن ندیم، فهرست، ج۱، ص۳۱۴، بیروت، ۱۳۷۷ق.
می‌توان این احتمال را پذیرفت که با وجود شیعی بودن یقطین، حضور او در دستگاه خلافت، به دلایل خاص سیاسی و ضرورت‌ها با اشارۀ امام صادق (علیه‌السلام) باشد.۴ - وفاتوی در بغداد درگذشت. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آل‌یقطین»، ج۲، ص۴۸۸. رده‌های این صفحه : اصحاب امام صادق | درگذشتگان سال 186 (قمری) | کارگزاران عباسی | محدثان شیعه قرن 2(قمری)
|